Hướng dẫn, luật chơi chơi cờ vua cơ bản

Cách chơi cờ vua.

Zigavn chia sẻ các quy tắc cơ bản của trò chơi cờ vua cho người mới. Anh ta hướng dẫn cách di chuyển từng quân cờ và chỉ mất 5 phút để bạn có thể tham gia giao lưu với mọi người.

Tuy nhiên trước hết chúng ta hãy tìm hiểu thêm một số thông tin về cờ vua nhé!

Cờ vua đã xuất hiện khoảng 1500 năm trước tại Bắc Ấn Độ và sau đó lan rộng khắp Châu Á.

Đế quốc Hồi giáo Ả Rập đem cờ vua tới Châu Âu. Luật chơi cờ vua đã thay đổi nhiều lần cho đến năm 1880. Giải vô địch cờ vua thế giới chính thức đầu tiên tổ chức vào năm 1886.

Sự phát triển của cơ sở dữ liệu và phần mềm cờ vua trong thế kỷ 20 đã tạo nên một cuộc cách mạng trong môn cờ vua.

Cờ vua do ai phát minh?

Cờ vua là một trò chơi nổi tiếng trên toàn thế giới, được yêu thích bởi nhiều người. Tuy nhiên, nguồn gốc của trò chơi này vẫn chưa được xác định một cách rõ ràng, dẫn đến nhiều tranh cãi. Có nhiều truyền thuyết, câu chuyện và suy đoán khác nhau về nguồn gốc và lịch sử của cờ vua.

Tuy nhiên, hầu hết mọi người cho rằng không ai có thể sáng tạo cờ vua vì môn thể thao này quá phức tạp với nhiều quy tắc và khái niệm khác nhau.

Cho đến năm 1886, môn cờ vua liên tục thay đổi cho đến khi Wilhelm Steinitz trở thành nhà vô địch cờ vua thế giới đầu tiên. So với cờ vua hiện đại, môn cờ vua xưa khá khác biệt: từ một môn thể thao được quyết định bằng quán tính cho đến những trận đấu giữa các phần mềm cờ vua.

Ai là người chơi cờ vua giỏi nhất thế giới?

Garry Kasparov, người được gọi là Vua cờ vĩ đại nhất mọi thời đại, đứng đầu danh sách những kỳ thủ xuất sắc nhất thế giới.

Garry Kasparov, Nga (1963)

Không có kỳ thủ nào giữ vị trí số 1 và xuất sắc như Garry Kasparov. Ông trở thành kỳ thủ trẻ nhất đạt danh hiệu vô địch thế giới năm 1985 khi mới 22 tuổi và ông duy trì vị trí này cho đến năm 1993 khi FIDE cho phép ông thành lập một tổ chức cờ riêng (PCA).

Kasparov được coi là mất danh hiệu vô địch thế giới dù vẫn được xem là số 1 trong làng cờ cho đến khi ông thua Kramnik vào năm 2000.

Kasparov đã giữ vị trí số 1 suốt từ 1986 đến khi ông nghỉ thi đấu vào năm 2005, với hệ số Elo cao nhất là 2851 và kỷ lục chiến thắng 15 lần.

Anatoly Karpov, Nga (1951)

Karpov đã bắt đầu học cờ từ khi mới 4 tuổi và tiếp tục đến khi 15 tuổi. Ông đã trở thành đại kiện tướng của Liên Xô. Năm 1969, ông đã giành chức vô địch giải cờ vua trẻ thế giới và tiếp tục đến năm 1974.

Khi đánh bại Korchnoi và Spassky, ông gây bất ngờ và giành quyền thách đấu với Fischer. Karpov trở thành nhà vô địch thế giới sau đó và trong sự nghiệp.

Đã có 9 lần giành được danh hiệu này. Đỉnh cao là cuộc đối đầu với Kasparov vào năm 1984 khi họ đã chơi 48 ván (5 thắng, 3 thua, 40 hòa). Cuộc đấu này đã đặt cả hai vào tình trạng mệt mỏi, với Karpov giảm cân đến 10kg chỉ trong vòng 5 tháng.

Emanuel Lasker, Đức (1868-1941)

Lasker đã trị vương quốc cờ vua suốt 27 năm và cho đến nay, đó vẫn là thời gian dài nhất mà một nhà vô địch thế giới từng đạt được.

Ông là người dẫn đầu trong việc biến cờ vua thành một môn thể thao chuyên nghiệp, nghĩa là có tiền thưởng cho mỗi trận đấu.

Wilhelm Steinitz, Áo (1836-1900)

Wilhelm Steinitz đã giữ vị trí số 1 trong suốt 8 năm (1886-1894), nhưng ông cũng được nhắc đến vì những đóng góp của mình trong sự phát triển của cờ vua hiện đại.

Năm 1866, ông đã vượt qua Adolf Andersson và trở thành nhà vô địch thế giới. Trong 8 năm tiếp theo, ông đã thành công trong việc bảo vệ danh hiệu này trước khi thất bại trước Emanuel Lasker vào năm 1894.

Jose Capablanca, Cuba (1888-1942)

Trong khoảng thời gian từ năm 1921 đến năm 1927, Capablanca đã giữ danh hiệu vô địch thế giới và được coi là một trong những kỳ thủ vĩ đại nhất trên thế giới. Ông bắt đầu học chơi cờ từ khi mới 4 tuổi và khi 13 tuổi, ông đã gần như giành chiến thắng trong giải vô địch cờ của Cuba.

Tại giải cờ vua San Sebastian năm 1911, Capablanca đã gây ấn tượng bất ngờ khi giành chiến thắng trong 6 ván, thua 1 ván và hòa 7 ván. Ông được coi là đối thủ đáng gờm của Emanuel Lasker, nhưng sau đó ông từ chối 17 điều có lợi cho Lasker.

Bàn cờ và quân cờ trong trò cờ vua

Bàn cờ vua

Bàn cờ vua có 8 ô theo chiều dọc và 8 ô theo chiều ngang, tổng cộng có 4 ô được chia thành 2 màu đen và trắng.

Các quân cờ chỉ có thể di chuyển trong bàn cờ vua. Mỗi quân có cách di chuyển đặc biệt, tôi sẽ hướng dẫn sau.

Cờ vua không giống cờ tướng vì nó sử dụng tọa độ bên lề bàn cờ để xác định vị trí của các quân cờ.

Quân cờ và cách di chuyển

Tốt

Trong cờ vua, quân Tốt là quân cờ cơ bản nhất (mỗi bên có 8 quân Tốt). Trong lần di chuyển đầu tiên, Tốt có thể tiến về phía trước một hoặc hai ô, nhưng chỉ được tiến lên một ô trong các lần sau đó. Tốt chỉ tấn công được các quân khác nằm chéo về phía trước một ô và không thể đi lùi.

Xe

Chiếc xe trông giống như một tháp cao trong lâu đài. Nó có khả năng di chuyển ngang hoặc dọc tuỳ ý miễn là không bị chướng ngại vật. Ngoài ra, chiếc xe còn có thể tấn công những quân địch đang nằm trên đường đi của nó.

Cách ăn của quân xe cũng tương tự như cách nó di chuyển.

Mã

Biểu tượng của Mã được tạo thành từ hình con ngựa. Đây là quân cờ phức tạp nhất trong trò chơi. Mã di chuyển theo hình chữ ‘L’, gồm hai ô ngang và một ô dọc, hoặc một ô ngang và hai ô dọc. Chữ ‘L’ này có thể xoay theo mọi hướng. Mã có khả năng nhảy qua đầu các quân khác và chỉ tấn công các quân nằm trong các ô mà nó có thể nhảy tới.

Cách ăn đồ của nó cũng tương tự cách di chuyển.

Tượng

Tượng di chuyển theo đường chéo và có thể đi qua bất kỳ ô nào trừ khi bị cản. Quân cờ này có hình dạng tương tự chiếc mũ của vị giám mục trong Thiên Chúa giáo.

Quân Tượng có thể di chuyển theo các đường chéo và có thể đi tiến hoặc lùi. Quân Tượng không bị hạn chế số ô di chuyển trên đường chéo. Tuy nhiên, Quân Tượng không thể nhảy qua các quân khác trên bàn cờ.

Hậu

Quân Hậu là quyền lực nhất trên bàn cờ, thường được biểu tượng bằng một vương miện nữ tính hơn quân Vua. Quân Hậu có khả năng di chuyển ngang, dọc và chéo một cách tự do và có thể tấn công trong mọi hướng.

Vua

Vua chỉ có thể di chuyển một ô mỗi lượt và có thể di chuyển theo bất kỳ hướng nào. Quân Vua tấn công cũng có thể di chuyển theo cách tương tự. Vì Vua là quân cờ quan trọng nhất trong trò chơi và nếu mất Vua, bạn sẽ thua cuộc, nên bạn phải bảo vệ Vua bằng mọi cách.

Cách xếp bàn cờ vua

Xếp bàn cờ sao cho ô vuông ở góc dưới cùng bên phải là ô màu trắng. Cả hai bên sẽ có một ô trắng ở góc dưới cùng bên phải của phần bàn cờ của mình. Cách xếp bàn cờ của hai bên là tương đồng, nếu nhìn từ góc độ của mỗi bên.

Đặt một quân xe vào mỗi ô góc của bạn

Đặt quân Xe ở hai đầu bàn cờ và di chuyển theo hàng ngang hoặc cột dọc.

Với một loại bàn cờ vua đặc biệt, ví dụ như bộ quân cờ được lấy cảm hứng từ những nhân vật trong Civil War hoặc một bộ phim nào đó, bạn sẽ không thể nhận ra quân cờ mà không biết biểu tượng (hoặc ký hiệu theo luật) của từng quân. Những biểu tượng này thường được in ở đáy của mỗi quân cờ. Biểu tượng của quân Xe là ♜.

Đặt quân Mã cạnh quân Xe

Quân Mã, có hình dáng giống con ngựa, được đặt ngay bên cạnh Xe. Mã có thể di chuyển theo đường đi hình chữ “L” trong 3 ô: trước tiên, đi 2 ô theo bất kỳ hướng nào, sau đó đi thêm 1 ô theo hướng vuông góc, hoặc đi 1 ô theo bất kỳ hướng nào và sau đó đi 2 ô theo hướng vuông góc.

Mã chỉ di chuyển theo hàng và cột, không bao giờ di chuyển chéo. Mã có thể nhảy qua các quân cờ khác để di chuyển và là quân cờ duy nhất có quyền làm như vậy. Đây cũng là quân cờ duy nhất không di chuyển theo một đường thẳng.

Biểu tượng của quân Mã là ♞.

Đặt quân Tượng bên cạnh quân Mã

Quân tượng có chiều cao cao, đầu tròn và đứng bên cạnh quân mã. Tượng chỉ di chuyển theo đường chéo.

Biểu tượng của quân Mã là ♝.

Tượng bên trái đặt trên ô đen và di chuyển trên các ô đen. Tượng bên phải đặt trên ô trắng và di chuyển trên các ô trắng.

Đặt quân Hậu vào ô có màu trùng với nó

Nếu bạn chơi với quân trắng, hậu của bạn sẽ được đặt ở ô trắng còn lại trong hàng đầu tiên. Còn nếu bạn chơi với quân đen, hậu của bạn sẽ được đặt ở ô đen còn lại. Hậu là quân cờ cao nhất trên bàn cờ, được trang bị một chiếc vương miện chóp nhọn. Hậu có thể di chuyển theo hàng ngang, hàng dọc hoặc đường chéo mà không bị giới hạn số ô, đó là lý do tại sao hậu được coi là quân cờ mạnh nhất trên bàn cờ.

Ký hiệu của quân Hậu là ♛.

Đặt quân Vua ở ô cuối cùng

Với chiếc vương miện tròn kèm chóp hình chữ thập, Vua là quân cao nhất trên bàn cờ. Vua có khả năng di chuyển theo mọi hướng, nhưng chỉ đi được 1 ô mỗi lần. Nhiệm vụ của bạn là sử dụng tất cả các quân cờ còn lại để bảo vệ Vua. Nếu để mất Vua, bạn sẽ thua cờ.

Biểu tượng của quân Vương là ♚.

Đặt các quân Tốt lên hàng thứ hai

Sau khi sắp xếp các quân cờ quan trọng ở hàng đầu, hãy tiếp tục đặt các quân Tốt nhỏ hơn ở hàng thứ hai như một hàng bảo vệ. Tốt có thể di chuyển về phía trước 1 ô mỗi lượt, nhưng chúng cũng có một số nước đi đặc biệt khác.

Biểu tượng của quân Tốt là ♟️.

Sau khi sắp xếp quân đúng theo hướng dẫn trên, cả hai phía đã sẵn sàng để tham gia trò chơi cờ.

Luật chơi cờ vua

Bên Trắng đi trước

Bên Trắng có thể chọn bất kỳ quân cờ nào để tiến hành đợt tấn công đầu tiên, được gọi là khai cuộc. Sau khi Bên Trắng đi một quân, Bên Đen sẽ di chuyển một quân.

Hãy tránh tấn công trong giai đoạn mở đầu. Thay vào đó, hãy đưa các quân cờ của bạn đến vị trí thuận lợi nhất. Hãy đặt chúng ở những vị trí có lợi và an toàn.

Bình thường, chỉ nên dành một hoặc hai nước cho quân Tốt. Sau đó, tập trung vào các quân khác có sức mạnh cao hơn – Tượng, Mã, Hậu và Xe. Giai đoạn “Triển khai” (đưa quân cờ tới các ô quan trọng, như vùng trung tâm) không được coi là hoàn thành nếu chưa di chuyển mọi quân cờ.

Rất nhiều nước đi khởi đầu của bạn phụ thuộc vào đối thủ – bạn cần tự cảm nhận về trận đấu. Vì vậy, hãy quan sát và đoán ý đồ của đối thủ. Cờ vua là một môn thể thao tập trung vào sự dự đoán tình huống và đánh giá nguy cơ hơn bất kỳ trò chơi nào khác.

Đi theo lượt

Trong trò chơi này, bạn và đối thủ sẽ thay phiên đi quân, mục tiêu là bắt Vua và các quân cờ của nhau. Nếu bạn có thể đe dọa Hậu hoặc Vua của đối phương và buộc đối phương vào tình huống phòng thủ, bạn sẽ có lợi thế. Tuy nhiên, có nhiều cách khác nhau để bạn có thể chiến thắng.

Quân Tốt dường như gặp khá nhiều khó khăn và trở ngại, nhưng đừng vội vàng từ bỏ. Khi quân Tốt đã đi đến hàng cuối của đối phương, nó sẽ biến thành một quân cờ khác (ngoại trừ Vua)! Thông thường, người ta thường chọn biến Tốt thành Hậu, nhưng bạn cũng có thể biến Tốt thành Xe, Mã hoặc Tượng. Nếu bạn có thể lén lút đưa quân Tốt sang phía đối diện mà đối thủ không để ý, bạn có thể hoàn toàn thay đổi tình thế của trận đấu.

Trường hợp đặc biệt trong cờ vua

Một số trường hợp đặc biệt trong cờ vua mà bạn cần phải hiểu rõ.

Phong cấp

Trong trò chơi cờ vua, phong cấp xảy ra khi một quân Tốt được thay thế bằng một quân cờ khác (Hậu, Xe, Mã, Tượng) khi quân Tốt đã đi đến hàng cuối phía bên kia của bàn cờ. Quá trình phong cấp diễn ra ngay tại ô mà quân Tốt tiến đến và có hiệu lực ngay lập tức.

Nhập thành

Có một nước đi đặc biệt trong cờ vua liên quan đến quân Xe và quân Vua, cho phép bạn di chuyển cả hai quân cùng một lúc. Ngoài việc “bắt Tốt qua đường” của quân Tốt, một nước đi đặc biệt khác là nhập thành. Nhập thành xảy ra khi Xe và Vua hoán đổi vị trí với nhau – Vua được bảo vệ trong khi Xe sẵn sàng tiến công. Thông thường, việc nhập thành rất hữu ích.

Bạn chỉ có thể nhập thành khi: Cả Quân Vua và Quân Xe được sử dụng nhập thành chưa bao giờ di chuyển.

Quân Vua không bị ăn.

Trên bàn cờ, không còn quân cờ nào khác ngoài Vua và Xe.

Quân cờ đối phương không kiểm soát những ô nằm giữa vị trí sau nhập thành và vị trí trước nhập thành.

Trong một lượt di chuyển, bạn có thể di chuyển cả Xe và Vua của mình. Nếu bạn là cánh Vua, hãy di chuyển Vua của bạn hai ô về bên phải và đặt Xe ngay cạnh Vua (nghĩa là Xe di chuyển hai ô về bên trái). Nếu bạn là cánh Hậu, hãy di chuyển Vua của bạn hai ô về bên trái và đặt Xe ngay cạnh Vua (nghĩa là Xe di chuyển ba ô về bên phải).

Bắt tốt qua đường

Nếu bạn muốn, bạn có thể áp dụng quy tắc này. Rất nhiều người mới chơi không tuân thủ quy tắc này. Nhưng nếu bạn tò mò về cách làm cho trò chơi này trở nên “Pháp” và phức tạp hơn, bạn có thể thực hiện như sau:

Nếu bạn vẫn nhớ, quân Tốt có thể di chuyển 2 ô trong lượt đi đầu tiên của nó. Giả sử bạn di chuyển quân Tốt như vậy, sau đó quân Tốt của bạn đến đứng cạnh Tốt của đối thủ trên cùng một hàng. Trong lượt đi tiếp theo – và chỉ trong lượt đi tiếp theo – đối thủ có thể bắt quân Tốt của bạn qua đường (en passant, tiếng Pháp nghĩa đen là “đi qua”). Thông thường, Tốt chỉ có thể tấn công chéo một ô – nhưng trong trường hợp ngoại lệ này, nó có thể bắt quân Tốt ở cạnh nó và đi chéo một ô như bình thường.

Nên nhấn mạnh rằng điều này chỉ áp dụng khi một quân Tốt nhảy 2 ô trong bước đầu tiên. Qua lượt này, bạn sẽ không có cơ hội bắt Tốt qua đường. Chỉ có quân Tốt mới có khả năng di chuyển như vậy, nên bạn không thể bắt Hậu hoặc Tượng bằng cách bắt qua đường.

Phân định thắng – thua

Chiếu hết

Khi Vua của bạn bị chiếu, tức là Vua của bạn đang bị đối phương tấn công. Bạn phải hóa giải nước chiếu ngay trong bước sau đó. Có ba cách để bạn hóa giải nước chiếu.

Di chuyển quân Vua tới một ô bảo đảm. Ô bảo đảm là vị trí mà Vua không bị chiếu.

Bắt quân đang phơi bày tướng.

Chặn đường chiếu bằng quân cờ khác. Cách này không có tác dụng nếu quân đang chiếu tướng là Tốt hoặc Mã.

Nếu bạn không thể ngăn chặn hoặc phá vỡ nước đi của đối thủ, vua của bạn sẽ bị bắt, điều này đồng nghĩa với việc ván cờ sẽ kết thúc.

Hết nước đi

Stalemate – trận cờ kết thúc với kết quả hòa. Tình thế hết nước diễn ra khi Vua của bạn không bị chiếu mà cũng không có ô an toàn nào để tiến tới.

Một vài trường hợp bị xử hòa

Hai người chơi có thể đồng ý hoà nếu không có khả năng chiến thắng hoặc không còn phương pháp nào để giành chiến thắng.

Nếu một thế cờ y hệt được lặp lại tại ba thời điểm khác nhau trong ván cờ, hai bên được tuyên hòa. Ví dụ, nếu hai bên tiếp tục di chuyển quân Mã đi qua đi lại trên một số ô, ván cờ đó có kết quả hòa.

Nếu trong 50 nước đi liên tiếp, cả hai người chơi không di chuyển quân Tốt hoặc không ăn quân nào, ván cờ sẽ được coi là hòa. Luật này giúp ngăn chặn việc kéo dài ván cờ và ngăn chặn một bên cố ý làm cho bên kia kiệt sức.

Khi không đủ quân: Nếu cả hai bên đều không còn đủ quân để chiếu hết Vua đối phương, ván cờ được coi là hòa. Ví dụ, một Mã và một Vua không thể chiếu hết quân Vua đơn độc của đối phương.

Nếu tất cả quân cờ trừ quân Vua đã bị bắt và loại khỏi ván cờ, đây là một ví dụ về trường hợp không đủ quân lực. Vì một quân Vua không thể tự mình chiếu tướng hoặc thậm chí chiếu tướng quân Vua khác. Trận đấu sẽ kết thúc với kết quả hòa.