Nhắc đến Nhật Bản, người ta thường nghĩ ngay đến những hình ảnh đặc trưng như núi Phú Sĩ hùng vĩ, hoa anh đào nở rộ hay những bộ kimono thướt tha. Bên cạnh đó, xứ sở mặt trời mọc còn sở hữu một nền văn hóa đặc sắc với vô vàn điều thú vị, trong đó không thể không kể đến Karuta – một trò chơi bài lá truyền thống mang đậm dấu ấn lịch sử và tinh hoa văn hóa Nhật Bản.
Khác với những trò chơi bài thông thường, Karuta không chỉ đơn thuần là một hình thức giải trí mà còn là cầu nối đưa người chơi đến gần hơn với văn học, lịch sử và con người Nhật Bản. Hãy cùng AUSMF lật mở từng lá bài Karuta để khám phá thế giới đầy màu sắc ẩn chứa bên trong nhé!
Karuta là gì?
Karuta (かるた) là một trò chơi bài lá truyền thống của Nhật Bản, có lịch sử lâu đời từ thế kỷ 16. Từ “Karuta” bắt nguồn từ tiếng Bồ Đào Nha “carta”, có nghĩa là “lá bài”. Trò chơi này du nhập vào Nhật Bản từ thời kỳ giao thương với Bồ Đào Nha và nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa giải trí của người dân xứ sở hoa anh đào.
Các loại bài Karuta
Có rất nhiều loại bài Karuta khác nhau, mỗi loại lại có luật chơi và cách thức chơi riêng. Tuy nhiên, phổ biến nhất là hai loại: Uta-garuta (bài thơ) và Iroha-garuta (bài chữ cái).
Uta-garuta (歌がるた)
Uta-garuta, hay còn được gọi là Hyakunin Isshu Karuta (百人一首かるた), là loại bài phổ biến nhất, thường được sử dụng trong các giải đấu chuyên nghiệp. Bộ bài bao gồm 100 lá bài đọc (yomifuda – 読み札) và 100 lá bài lấy (torifuda – 取り札), mỗi lá bài tương ứng với một bài thơ Tanka (短歌) – thể thơ truyền thống của Nhật Bản gồm 31 âm tiết, được chia thành 5 câu với số lượng âm tiết lần lượt là 5, 7, 5, 7, 7.
Luật chơi Uta-garuta:
Trò chơi Uta-garuta thường được chơi bởi hai người hoặc hai đội.
- 100 lá bài lấy được trải đều trên mặt sàn.
- Người chơi lắng nghe người đọc đọc một bài thơ (thường chỉ đọc 3 câu đầu).
- Nhiệm vụ của người chơi là nhanh tay tìm ra lá bài lấy có ghi phần kết của bài thơ đó.
- Ai tìm được nhiều lá bài hơn sẽ là người chiến thắng.
Nghe có vẻ đơn giản, nhưng Uta-garuta đòi hỏi người chơi phải có khả năng ghi nhớ, phản xạ nhanh nhạy và am hiểu về văn học cổ điển Nhật Bản.
Kinh nghiệm chơi Uta-garuta:
Theo chia sẻ của anh Tanaka – một người chơi Karuta chuyên nghiệp, bí quyết để chơi Uta-garuta giỏi là nắm vững luật chơi, luyện tập thường xuyên và tìm hiểu kỹ về 100 bài thơ Tanka trong bộ bài. “Mỗi bài thơ đều mang một ý nghĩa, một câu chuyện riêng. Khi hiểu được ý nghĩa của từng bài thơ, bạn sẽ dễ dàng ghi nhớ và tìm ra lá bài tương ứng hơn”, anh Tanaka chia sẻ.
Iroha-garuta (いろはがるた)
Iroha-garuta là loại bài đơn giản hơn, thường dành cho trẻ em. Bộ bài bao gồm 48 lá bài, mỗi lá bài tương ứng với một chữ cái trong bảng chữ cái tiếng Nhật cổ (Iroha). Mỗi lá bài sẽ có hình ảnh minh họa và một câu tục ngữ hoặc thành ngữ bắt đầu bằng chữ cái đó.
Luật chơi Iroha-garuta:
Tương tự như Uta-garuta, người chơi Iroha-garuta cần lắng nghe người đọc đọc to câu tục ngữ hoặc thành ngữ và nhanh tay tìm ra lá bài tương ứng.
Iroha-garuta là một cách học chữ cái và tìm hiểu văn hóa Nhật Bản thú vị dành cho trẻ em.
Ý nghĩa văn hóa của Karuta
Karuta không chỉ đơn thuần là một trò chơi giải trí mà còn mang nhiều ý nghĩa văn hóa sâu sắc.
- Gìn giữ và phát huy văn học cổ điển: Uta-garuta với 100 bài thơ Tanka kinh điển đã góp phần gìn giữ và phát huy tinh hoa văn học Nhật Bản qua nhiều thế hệ.
- Rèn luyện trí nhớ và phản xạ: Karuta đòi hỏi người chơi phải có khả năng ghi nhớ tốt, phản xạ nhanh nhạy và tập trung cao độ.
- Kết nối con người: Karuta là trò chơi thường được chơi trong gia đình, bạn bè, trường học, giúp gắn kết mọi người và tạo nên không khí vui vẻ, thoải mái.
Karuta trong đời sống hiện đại
Mặc dù đã trải qua hàng trăm năm lịch sử, Karuta vẫn giữ được sức hút và trở thành một nét văn hóa độc đáo của Nhật Bản. Ngày nay, Karuta được tổ chức thành các giải đấu chuyên nghiệp với quy mô lớn, thu hút đông đảo người chơi và khán giả theo dõi.
Bên cạnh đó, Karuta còn được đưa vào trường học như một hoạt động ngoại khóa bổ ích, giúp học sinh rèn luyện trí nhớ, phản xạ và tìm hiểu văn hóa truyền thống.
Hướng dẫn cách chơi Karuta đơn giản
Để chơi Karuta, bạn cần chuẩn bị một bộ bài Karuta phù hợp (Uta-garuta hoặc Iroha-garuta).
Bước 1: Trải bài
Trải đều các lá bài lấy (torifuda) trên mặt sàn hoặc mặt bàn.
Bước 2: Đọc bài
Người đọc sẽ đọc to lá bài đọc (yomifuda). Đối với Uta-garuta, người đọc có thể chỉ cần đọc 3 câu thơ đầu.
Bước 3: Tìm bài
Người chơi lắng nghe bài đọc và nhanh tay tìm kiếm lá bài lấy tương ứng.
Bước 4: Lấy bài
Người chơi đầu tiên chạm vào lá bài lấy đúng sẽ được lấy lá bài đó.
Bước 5: Tính điểm
Sau khi đọc hết các lá bài đọc, người chơi nào có nhiều lá bài lấy hơn sẽ là người chiến thắng.
FAQ về Karuta
1. Tôi có thể mua bài Karuta ở đâu?
Bạn có thể mua bài Karuta tại các cửa hàng bán đồ lưu niệm Nhật Bản, các trang web bán hàng trực tuyến như Amazon, hoặc tại các cửa hàng sách lớn.
2. Có ứng dụng nào để học và chơi Karuta không?
Có, hiện nay có rất nhiều ứng dụng di động giúp bạn học và chơi Karuta, ví dụ như: Ogura Hyakunin Isshu, Tanka Memo, Iroha Karuta,…
3. Karuta có khó chơi không?
Mức độ khó của Karuta phụ thuộc vào loại bài bạn chơi và trình độ của đối thủ. Iroha-garuta thường đơn giản hơn và phù hợp với trẻ em, trong khi Uta-garuta đòi hỏi người chơi phải có kiến thức và kỹ năng nhất định.
Kết luận
Karuta không chỉ là một trò chơi bài đơn thuần mà còn là một nét văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc Nhật Bản. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn tổng quan hơn về Karuta và thêm yêu mến văn hóa của xứ sở hoa anh đào. Nếu có cơ hội, hãy thử trải nghiệm trò chơi thú vị này ít nhất một lần nhé. Biết đâu bạn sẽ tìm thấy niềm đam mê với Karuta và thế giới văn hóa Nhật Bản đầy màu sắc.
